W pułapce obsesji – Zaburzenie obsesyjno-kompulsywne

W pułapce obsesji – Zaburzenie obsesyjno-kompulsywne

Co to jest? 

Zaburzenie obsesyjno-kompulsywne (OCD) to jednostka chorobowa, której charakterystyczną cechą jest występowanie obsesji, kompulsji lub obu tych zjawisk, co przekłada się na cierpienie chorego i w znaczny sposób utrudnia jego funkcjonowanie w różnych obszarach życia. Rozpowszechnienie zaburzenia sięga około 2 procent populacji. 

Obsesje

Obsesje to niechciane, natrętne i niosące znaczny ładunek emocjonalny myśli o zagrażającym charakterze. Wywołują dyskomfort i lęk. Często są egodystoniczne, czyli niezgodne z wyznawanymi przez jednostkę wartościami. Zazwyczaj dotyczą trzech rodzajów treści:

1. Lęk przed zabrudzeniem, zanieczyszczeniem, zakażeniem.

2. Poddawanie w wątpliwość oraz niepewność (sprawdzanie czy drzwi są zamknięte, powtarzanie czynności określoną ilość razy).

3. Myśli postrzegane jako niewłaściwe czy niemoralne, które są sygnałem, że dana osoba może dopuścić się ich realizacji.

Kompulsje

Kompulsje obejmują czynności, rytuały, zachowania, których głównym celem jest neutralizacja zagrożenia niesionego przez myśli natrętne (obsesje). Przyjmują bardzo różnorodne formy (sprawdzanie, czyszczenie, liczenie itp.).

Mechanizm

Mechanizm powstania i utrwalenia zaburzenia opiera się na wzajemnej interakcji obsesji i kompulsji. Obsesje niosą ze sobą lęk, a kompulsje są metodą jego redukcji. Ulga, która powstaje po realizacji kompulsji jest wzmocnieniem dla dalszego stosowania kompulsji jako skutecznej metody radzenia sobie z emocjami. Powstaje samowzmacniające się błędne koło. 

Uważa się, że istnieje pięć głównych kategorii problemów przyczyniających się do powstania i utrwalania się zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego:

1. Fuzja myślenia z działaniem – jest to przekonanie, że myśląc o różnych, najczęściej negatywnych, rzeczach zwiększamy prawdopodobieństwo, że one w rzeczywistości zaistnieją. To zjawisko obejmuje również przekonanie, że pomyślenie o negatywnych rzeczach jest równoznaczne z chęcią lub przymusem ich realizacji.

2. Poczucie nadmiernej odpowiedzialności – wiąże się z przekonaniem o posiadaniu mocy do wywoływania lub zapobiegania negatywnym rezultatom.

3. Perfekcjonizm – przekonanie, że rzeczy powinny być wykonywane w pewien ściśle określony sposób, a nie żaden inny. 

4. Przecenianie zagrożenia – przesadnie wyolbrzymiona głębokość lub prawdopodobieństwo potencjalnej szkody.

5. Nietolerancja niepewności – przekonanie, że jest absolutnie konieczne by być pewnym, a jeżeli jest to niemożliwe to jednostka nie będzie w stanie sobie poradzić.

Leczenie

Najskuteczniejszą i sprawdzoną metodą leczenia OCD jest terapia poznawczo-behawioralna. Opiera się ona na zmianie negatywnych przekonań związanych z obsesjami i kompulsjami. W trakcie jej trwania omawiane są kluczowe mechanizmy tworzenia i utrwalania się zaburzenia. Tworzona jest konceptualizacja czyli sposób widzenia problemu oparty o doświadczenia i treści klienta. Zmiana oparta jest na tworzeniu nowej narracji i wspólnym dochodzeniu do alternatywnych wniosków. Leczenie obejmuje również wykorzystanie technik behawioralnych polegających na zmianie zachowania, w celu weryfikacji problemowego myślenia. Wykorzystywane są tzw. eksperymenty behawioralne czyli konkretne zadania czy czynności, które pozwalają zweryfikować negatywne założenia i oczekiwania.