W okowach lodu – lęk społeczny
Lęk społeczny zwany inaczej fobią społeczną jest bardzo często występującym zaburzeniem psychicznym. Dotyka on osób w rożnym wieku. Najczęściej rozpoczyna się w późnym wieku dojrzewania. Dotyczy w takim samym stopniu kobiet i mężczyzn. Charakteryzuje się doświadczaniem znacznie nasilonego i długotrwałego strachu przed ekspozycją społeczną, wykonywaniem czynności w obecności innych osób, strachem przed osądem innych. Istotna jest tu również obawa przed upokorzeniem i zażenowaniem, którego świadkami mogłoby się stać otoczenie. Lęk społeczny prowadzi do znacznego ograniczenia komfortu psychicznego, wycofania i unikania określonych czynności, izolacji społecznej, samotności. Lęk społeczny może mieć różne odmiany. Możemy obawiać się interakcji z większą liczbą ludzi, a czuć się komfortowo w obecności bliskich. Możemy mieć problemy w nawiązywaniu bliskich relacji z atrakcyjnymi osobami, a dobrze się czuć obecności przyjaciół. Lęk społeczny może być konkretny np. może dotyczyć konkretnej czynności wykonywanej w towarzystwie innych lub uogólniony.
Jak nauka wyjaśnia lęk społeczny – modele zaburzenia
Istnieje przynajmniej kilka czynników, które skutkują pojawieniem i utrzymywaniem się lęku społecznego. Zaliczmy do nich:
Uwaga skoncentrowana na sobie – stanowi napęd lęku społecznego. W sytuacji, gdy doświadczamy lęku dochodzi do znacznego przewrażliwienia na doznania emocjonalne i cielesne. Osoba z fobią społeczną jest bardzo świadoma swoich doznań. Powoduje to, że wyciąga błędne wnioski na temat tego, co mogą widzieć inni i jak ją mogą oceniać. Uwaga skoncentrowana na sobie powoduje, że taka osoba nie dostrzega sygnałów płynących z otoczenia i nie jest w stanie zweryfikować rzekomej reakcji innych. Jedyne na czym może polegać to jej własne reakcje fizjologiczne i doświadczenia z przeszłości. Skutkuje to nasileniem lęku i błędną oceną samego siebie. Osoba z lękiem społecznym widzi siebie jakby oczami innych, tak, jak uważa, że inni ją widzą i oceniają. Nie bierze pod uwagę danych płynących z otoczenia, ponieważ za bardzo jest skoncentrowana na sobie.
Zachowania zabezpieczające – to określone działania podejmowane w celu zredukowania ryzyka bycia ocenionym negatywnie. Zachowania zabezpieczające przyczyniają się do podtrzymania problemu poprzez to, że zwiększają samoświadomość i uniemożliwiają weryfikację obaw. Mogą paradoksalnie przyczyniać się do zwiększania koncentracji na osobie dotkniętej fobią społeczną lub utrudniają nawiązanie pozytywnych relacji z otoczeniem, co może sprawić, że obawy staną się faktami (Osoba, która obawia się bycia odrzuconą unika kontaktu wzrokowego, co może zostać odebrane jako niechęć i przyczynić się do jej odrzucenia – powstaje błędne koło).
Postrzegane społeczne niebezpieczeństwo – osoba dotknięta lękiem społecznym postrzega sytuacje społeczne, jako szczególnie niebezpieczne. Jest przekonana, że, gdy przestanie stosować zachowania zabezpieczające to zostanie odrzucona i upokorzona oraz, że nie będzie sobie w stanie z tym poradzić. Swoją wiedzę czerpie z przekonań: Nie wolno popełniać błędów. Ludzie zawsze cię osądzą. Jak nie będziesz doskonały to zostaniesz odrzucony.
Zniekształcony obraz siebie – uwaga skoncentrowana na sobie, zachowania zabezpieczające oraz przekonanie o społecznym niebezpieczeństwie przyczynia się do wytworzenia w sobie założenia, że Wyglądam tak, jak się zuję – jest to centralne założenie dla lęku społecznego.
Skąd się bierze lęk społeczny
Fobia społeczna powstaje w wyniku nałożenia się przynajmniej kliku czynników. Uważa się, że istotną rolę odgrywają wcześniejsze doświadczenia. Do urazowych doświadczeń można zaliczyć bycie krytykowanym, odrzucanym, tyranizowanym, traktowanym jakby się było innym, dziwnym, niedopasowanym.
Leczenie
Metodą z wyboru w leczeniu lęku społecznego jest psychoterapia. Podejściem psychoterapeutycznym o udokumentowanej skuteczności jest psychoterapia poznawczo-behawioralna. Obejmuje ona interwencje poznawcze – oparte o dialog i weryfikację problemowych treści myślenia oraz interwencje behawioralne, czyli zmianę zachowania w celu weryfikacji nieadaptacyjnych treści poznawczych. Dodatkowo wykorzystuje się techniki relaksacyjne w celu zredukowania napięcia i objawów fizjologicznych. Istotnym elementem terapii jest również nauka asertywnego radzenia sobie. Niekiedy przydają się również techniki wyobrażeniowe mające na celu korektę i uzyskanie dystansu do urazowych doświadczeń z przeszłości.
